انواع شاخص های ارزیابی
Impact Factor ♦ (محاسبه توسط ISI )
SNIP ♦ (محاسبه توسط Scopus )
IPP ♦ (محاسبه توسط Scopus )
SJR ♦ (محاسبه توسط Scopus )
JIF ♦ (محاسبه توسط ISI )
JRK ♦ (محاسبه توسط ISI )
ضریب تاثیرImpact Factor
یک شاخص کمی برای ارزیابی، مقایسه، و رتبه بندی نشریات علمی در رشته های مختلف در سطح ملی یا برای مقایسه مجله ها در سطح بین الملل است.این شاخص نشان دهنده فراوانی استنادهایی ست که در طول یک دوره زمانی مشخص به یک مقاله چاپ شده در یک نشریه داده میشود.
این شاخص نخستین بار توسط یوجین گارفیلد به کار برده شد.
نتایج این ارزیابی درJCR یا گزارش های ارجاع مجله چاپ میشود. این ضریب برای مجلات بر مبنای یک دوره 2 ساله محاسبه میگردد.
نحوه محاسبه Impact Factor
برای مثال در سال ٢٠٠9:
یعنی میانگین استناد بر مقاله در یک بازه زمانی دو ساله.
Impact Factor فقط در مورد نشریات نمایه شده در بانک اطلاعاتی Web OF Science محاسبه و منتشر میشود. بدین ترتیب فقط مجلات ISI دارای Impact Factor واقعی میباشند.
جستجوی Impact Factor
یکی از بهترین راهها برای یافتن ضریب تأثیر یا impact factor مجلات ISI، استفاده از سایت زیر است. در این سایت لازم است شماره ISSN مجله را در باکس مربوطه وارد و جستجو کنیدتاimpact factor مجلات را در سالهای اخیر نشان دهد:
www.bioxbio.com
از طریق ورود به بخش های زیر میتوانید ژورنال های مشهوری که توسط خود وب سایت پیشنهاد میشوند و بالاترین ایمپکت فاکتور را دارند و یا در لیست PLOS قرار دارند را مشاهده کنید.
در این قسمت نیز میتوانید ژورنال ها را به صورت موضوعی مشاهده نمایید.
ایرادات Impact Factor
Impact Factor اگرچه میتواند معیاری برای سنجش کیفیت نشریات باشد اما به دلیل محدودیت هایی که دارد نباید آنرا به تنهایی شاخصی برای ارزشیابی و سنجش کیفیت مجلات دانست.
♦ ناکافی بودن بازه زمانی دو ساله برای رشتههای ایستاتر که دیرتر به پختگی استنادی میرسند.
♦ عدم تصحیح تفاوت رفتار استنادی در رشتهها و در نتیجه عدم قابلیت این شاخص برای مقایسهی مجلات رشتههای مختلف.
♦ عدم تصحیح تفاوت پوشش پایگاهی رشتهها.
♦ سوگیری پایگاه های آی اس آی به نفع مجلات انگلیسی- امریکایی.
♦ تفاوت در نوع منابع در صورت و مخرج کسر.
♦ در این میان، عدم امکان مقایسهی بین رشتهای از مهم ترین اشکالات وارده به آن بوده است که اسنیپ میکوشد تا آن را برطرف سازد.
شاخص SNIP (اسنیپ)
شاخص SNIP معادل Source Normalized Impact Per Paper یا ضریب تاثیر به هنجار شده بر اساس منبع می باشد.
نحوه محاسبه شاخص اسنیپ برای رتبهبندی مجلات
در محاسبهی شاخص اسنیپ از همان اندیشه ضریب تاثیر مجلات بهره گرفته شده است. بدین معنا که میانگین استناد بر مقاله محاسبه میشود و در صورت کسر قرار میگیرد. بنابراین، در صورت کسر داریم:
یعنی میانگین استنادی بر مقاله در یک بازه زمانی سه ساله.
این مقدار ضریب تاثیر خام مجله در یک سال معین نامیده میشود.
در ادامه ضریب تاثیر خام برپتانسیل استنادی پایگاه در رشتهی مربوطه تقسیم می شود تا تفاوت های رشته ها به لحاظ رفتار استنادی و نیز به لحاظ میزان پوشش در پایگاه تصحیح شود. پتانسیل استنادی عبارت است از میانگین شمار ارجاعات سه ساله (برای مثال ٢٠٠٦ – ٢٠٠٨) بر مقاله در یک مجله. یعنی
شاخص SNIP
این شاخص استنادهای دورتر را بررسی میکند یعنی خود استنادی و استنادهای همکاران را در نظر نمیگیرد.
مزایایSNIP
♦از نظر بازه زمانی منطقی تر است.
♦پوشش پایگاهی بهتری دارد.
♦ لحاظ کردن نوع یکسانی از منابع در شمارش استنادها و مقالات.
♦ کمک به اعضای هیئت علمی و پژوهشگران جهت یافتن ژورنال هایی که بهترین عملکرد را در حیطه موضوعی مد نظرشان دارند.
♦ در حیطه های موضوعی که احتمال استناد به آنها کمتر است ارزش بالاتری دارد.
شاخصIPP (میزان استنادها به هر مقاله منتشر شده در مجله )
مزایای شاخص IPP
♦ احتمال دستکاری را کاهش میدهد.
♦ تاثیر مجله را به صورت عادلانه تر اندازه گیری میکند.
♦ اما برای فیلد موضوعی نرمال نیست و احتمال را بررسی میکند.
شاخص SJR
معیاری ست که بیان میکند تمام استنادات برابر آن چیزی که خلق شده نیست و زمینه موضوعی، کیفیت و شهرت مجله اثر مستقیم بر ارزش استناد دارد.
این معیار هم شمار استنادهای دریافتی یک مجله و هم اهمیت یا اعتبار مجله ای که استنادها از آن می آیند را محاسبه میکند.
این شاخص بیشتر برای استناد شبکه ای به مجلات بسیار بزرگ و ناهمگن مناسب می باشد.
شاخص JIF
در موسسه اطلاعات علمی،هر مجله دارای یک کد شناسایی به عنوان شماره مجله است. ترتیب این شماره ها در ردیف بندی کل مجله های تحت پوشش موسسه بر اساس حروف الفبا می باشد. مجله های تحت پوشش ISI در موضوعات مختلف طبقه بندی شده اند و هر طبقه به یک گرایش خاص علمی تعلق دارد. موسسه ISI در پایان هر سال به صورت یک جدول میانگین فاکتور تاثیر هر مجله یا JIF را نیز ارائه میدهد.
JIF میانگین فاکتورهای تاثیر مجله در طول سالیان فعالیت مجله در ISI میباشد.
برای محاسبه آن فاکتورهای تاثیر در همه سالها جمع و سپس بر تعداد سال های موجود تقسیم میشود و سپس میانگین انحرافات مطلق فاکتورهای تاثیر سالیانه از آن کم میشود تا افت و خیزهای مجله در طول سالیان جهت بهبود آن مشخص شود.
شاخصJRK
در پایان هر سال، مجله های مربوط به یک موضوع خاص بر طبق میانگین فاکتور تاثیرمجله یا JIF ردیف بندی میشوند. به این ترتیب مجله با بیشترین JIF در صدر جدول قرار میگیرد. چنانچه شماره ردیف یک مجله در یک موضوع خاص با نماد n نشان داده شود و نماد N هم گویای تعداد مجله ها در آن موضوع خاص باشد درجه بندی مجله یا JRK به صورت زیر تعریف و محاسبه میشود:
بدیهی ست که JRK بین صفر و یک تغییر میکند. وقتی JRK برای مجله ای یک باشد بدین معنی ست که در آن گرایش خاص علمی هیچ مجله ای وجود ندارد که درجه آن بر مبنای JIF از مجله مورد نظر ما بالاتر باشد. یا مثلا وقتی JRK برای مجله ای 65% باشد بدان معنی ست در آن گرایش خاص 35% مجلات بر مبنایJIF از مجله مورد نظر ما بالاتر میباشند.
نتیجه گیری
در مجموع باید گفت موضوع بررسی کیفیت مقاله علمی، جنبه های مختلفی را می طلبد که موارد گفته شده مهمترین آنها میباشند. اگرچه این معیارها برای ارزیابی کافی نمیباشند و در مواردی مشکلاتی دارند این اتفاق نظر وجود دارد که مقاله های چاپ شده در مجله های موجود در فهرست ISI بدلیل رعایت استانداردهای علمی و قواعد نشر بین المللی در حال حاضر اصلی ترین مبنای تعیین میزان و کیفیت تولید علمی میباشند.