نیتروژن یا ازت یکی از اصلی‌ترین مواد و عناصر مغذی در تغذیه باغات پسته محسوب می‌شود. درخت پست همانند سایر درختان و گیاهان نیتروژن را از طریق ریشه و برگ جذب می‌نماید. ازت | نیتروژن به دو شکل یونی نیترات و آمونیوم و همچنین به شکل مولکولی اسیدهای آمینه و سایر اسیدهای آلی از طریق ریشه‌ها جذب می‌گردد.
ازآنجاکه بخش عمده ی مغز پسته (۲۰%) از پروتئین تشکیل شده است، کمبود این عنصر مغذی کیفیت و حتی کمیت محصول پسته را به شدت تحت تأثیر قرار داده و باعث افت آن می‌شود.
علائم کمبود ازت | نیتروژن در درختان پسته:
• ریزش جوانه‌های گل در زمان گل‌دهی
• کاهش میزان رشد رویشی درخت پسته
• کاهش تعداد دانه‌های موجود در هر خوشه
• زرد شدن برگ‌ها در شاخه‌های بارده و خزان قبل از زمان طبیعی
عمده کودهای ازته موجود در بازار ایران به صورت اوره، کود سولفات آمونیوم، کود نیترات آمونیوم، دی آمونیوم فسفات و نیترات فسفات آمونیوم می باشند. در میان این کودها ۳ نمونه اول بیشترین سهم بازار (در حدود ۹۰%) را به خود اختصاص داده‌اند. کود اوره برای استفاده در خاک‌های قلیا و شور مناسب نمی‌باشد. به علاوه که در تحقیقات و پژوهش‌های علمی صورت گرفته، نشان داده‌شده است که به‌کارگیری زیاد کود اوره در قیاس با کود سولفات آمونیوم بازده و کارایی کمتری در رشد و عملکرد درختان پسته به‌خصوص گونه‌های سیاه ریشه دارد. بزرگ‌ترین اشکال کودهای ازته | نیتروژنی حلالیت بالای آن‌ها در آب و لذا آبشویی سریع و راحت این نوع کودهای می‌باشد. برای برطرف نمودن این مشکل پیشنهاد می‌گردد کودهای ازته را در چند نوبت در طول فصل رشد گیاهان به زمین داده شود. زمان مصرف کودهای ازته به‌صورت تدریجی و اقساطی در طی حداقل ۳ مرحله برای باغ‌های پسته پیشنهاد گردیده است.
• نوبت اول در اسفند یا فروردین
• نوبت دوم در خرداد قبل از مغزگیری پسته
• مرحله سوم در شهریور و مهر قبل از و یا بعد از برداشت محصولات
مرحله اول: اسفند یا فروردین (آخرین آبیاری پیش از سبز شدن درختان) – حدود نیمی از کود ازت مصرفی باید در این زمان به درخت داده شود که بهتر است از فرم آمونیم ( کود سولفات آمونیوم) استفاده گردد. چون جذب این شکل از ازت به دمای هوا بستگی ندارد و در هوای سرد نیز قادر به جذب شدن هست ا.ین مرحله می‌تواند ضمن رشد رویش کافی موجب افزایش دانه در خوشه شود. در این مرحله می‌توانید از سولفات آمونیوم که حاوی شکل آمونیومی از ازت بوده و به‌راحتی می‌توانید آن را گندم پاش نمایید، استفاده کنید.
مرحله دوم: خردادماه (زمان تشکیل مغز پسته) – یک‌چهارم (۲۵%) کود ازتی مصرفی باید در این زمان به درخت داده شود. قسمت عمده‌ای از مغز پسته را مواد پروتئینی (اسیدهای آمینه) تشکیل می‌دهد. برای ساختن آمینواسیدها نیاز به مقدار زیادی نیتروژن می باشد و کمبود ازت در این زمان باعث زرد شدن برگ‌ها، ریزش جوانه‌های گل و سال آوری در درختان پسته می‌شود.
مرحله سوم: شهریور ماه (آخرین آب قبل از برداشت محصول) – یک‌چهارم (۲۵%) ازت مصرفی باید در این زمان در اختیار درختان قرار گیرد. بهتر است در این زمان از فرم نیترات استفاده شود چون باید سریعاً قبل از خزان درختان جذب شود کمبود ازت در این مرحله موجب ریز شدن دانه‌های پسته دهان بسته شدن و تأخیر رشد در سال زراعی آینده شود.
با توجه به شوری خاک زمین‌های کشاورزی در بسیاری از مناطق زیر کشت پسته به‌خصوص استان کرمان، مصرف کود سولفات آمونیوم نسبت به اوره و کود نیترات آمونیوم ارجحیت دارد. البته درصورتی‌که مشکل شوری زمین‌های کشاورزی وجود نداشته باشد، در مرحله سود کود دهی استفاده از نیترات آمونیوم به دلیل وجود هر دو فرم نیترات و آمونیوم نتیجه بهتری دارد. کودهای ازته را باید پیش از انجام آبیاری (۱ الی ۲ ساعت پیش از آبیاری) به صورت گندم پاش در دو طرف، ردیف‌های درختان پاشیده شود.
در رابطه با نوع کودهای ازته | نیتروژنی برای محصولات باغی به‌خصوص باغات پسته بهترین نوع کود ازته، کود سولفات آمونیوم می باشد.
مواردی که باید در کود دهی ازت درختان پسته مورد توجه قرار گیرند:
• در سال‌های کم محصول نوبت دوم کود دهی (خرداد ماه) باید حذف و یا کود استفاده شده خیلی کم شود.
• در خاک‌های شور و قلیا بهتر است در هر سه مرحله فوق (حتی مرحله سوم) فقط از کود سولفات آمونیوم استفاده کنید. چراکه استفاده از این کود مانع مسمومیت شوری خاک می‌شود.
• برای کود دهی درختان زیر ۸ سال (غیر بارور) کودهای ازته را از اسفند ماه تا پایان تیر ماه همراه با هر نوبت آبیاری به مقدار خیلی کم مصرف نمایید.
• اگر ازت | نیتروژن را به شکل آلی در اختیار گیاه قرار گیرد نیاز به استفاده در چند نوبت نیست و فقط سالانه با یک نوبت مصرف نیاز گیاه برآورده می‌شود. چون ازت در اثر سوخت‌وساز مواد آلی و فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک آزادشده و به‌تدریج در اختیار درختان پسته قرار می‌گیرد.
• میزان مصرف کودهای ازته، به میزان آب مصرفی در آبیاری (دور و عمق آبیاری) بستگی دارد . هرچه میزان آب مزرعه کمتر شود، ما باید از کود از ته کمتری استفاده کنیم. در غیر این صورت باعث پژمردگی برگ و میوه در ماه‌های گرم سال (تیر و مرداد) و بخصوص سقط جنینی و سوختگی میوه می¬گردد.
