روان شناسی صنعتی سازمانی Industrial Organizational Psychology-I/O Psychology به عنوان بخشی از علم روان شناسی با کاربرد دانش روان شناسی و تئوری و تحقیقات آن در زمینه به کارگیری منابع انسانی در سازمان ها سر و کار دارد. در اصل روان شناسی صنعتی سازمانی به عنوان روان شناسی صنعتی شناخته شده بود و تماما با روان شناسی کارمندان سر و کار داشت. واژه سازمانی به تازگی به آن اضافه شده تا بیانگر اهمیت فزاینده جنبه های سازمانی باشد که فراتر از به کارگیری منابع انسانی است. این روان شناسی سازمانی، در ارتباط نزدیک با کل دانش سازمان و در واقع به عنوان جزئی از آن توسعه یافته است.
یکی از شاخه‌های جدید علم ومعرفت که مساله نیروی انسانی ودیگر جنبه‌های مربوط دنیای کار را در کانون توجه خود دارد، روانشناسی صنعتی وسازمانی است.
این شاخه از دانش مطالعه علمی رابطه میان انسان ودنیای کار را وجهه همت خود قرار داده‌است. در واقع، کاربرد و بسط وگسترش اصول روانشناسی است به مسایلی که انسان در تجارت و صناعت با آنها دست به گریبان است. از آنجا که شاخه روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از شاخه‌های کاربردی و فعال رشته مهم روانشناسی است و همچنین کشور نیز در آستانه توسعه اقتصادی و صنعتی است لذا استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی صنعتی و سازمانی یکی از ضروریات دنیای تولید و کار است و بدون این گونه خدمات تولید با کیفیت در دنیای پر رقابت فعلی با مشکل روبروست. خدمات مشاوره‌ای با حل و فصل مشکلات کارکنان در ابعاد مختلف می‌تواند تخصص، انرژی و توان کارکنان را در اختیار اهداف و ماموریت سازمان قرار دهد.
آثار عملی خدمات مذکور در سازمان‌ها بسیار زیاد است که از آن جمله می‌توان:
بهبود رضایت کارکنان، پیشگیری از فرسودگی منابع انسانی، کمک به توسعه منابع انسانی، معنادار کردن سازمان غیر رسمی، فراهم کردن بستر لازم برای اتخاذ تصمیمات استراتژیک برای روان سازمان، بالابردن انگیزه کارکنان، تقویت فرهنگ استفاده از خدمات مشاوره‌ای، جلوگیری از پیری زودرس سازمان و هماهنگی بین خانه و کارخانه را نام برد که همگی این آثار صرف نظر از صرفه جویی در سرمایه گذاری جدید برای نیروی انسانی موجب تحقق رسالت توجه به کرامت انسانی در سازمان‌ها می‌شود و بهره وری و سلامت و شادابی را در کارکنان و سازمان تا حدود زیادی تضمین می‌کند.
روانشناسان صنعتی وسازمانی می‌توانند در زمینه‌هایی از قبیل: کارمندیابی، گزینش، کارگماری و طبقه بندی کارکنان، برنامه ریزی و آموزش نیروی انسانی، ارزشیابی شغل و عملکرد شغلی، کاهش سوانح و افزایش ایمنی، بهبود شرایط محیط کار، افزایش انگیزه و روحیه کار، افزایش دلبستگی، خشنودی شغلی و تعهد سازمانی، کاهش فشار روانی شغلی، بهبود ارتباطات،، ایجاد تغییرات مناسب، مشاوره شغلی و حرفه‌ای، افزایش بهداشت روانی، روابط فرهنگی و هماهنگی میان انسان و ماشین نقش موثر و کارساز داشته باشند. به این شاخه از روانشناسی گاه روانشناسی کار و روانشناسی شغلی هم گفته می‌شود. این رشته را در آمریکا تحت عنوان industrial and organizational psychology و در اروپا تحت عنوان work psychology می‌شناسند.
حوزه های مطالعه در روان شناسی صنعتی سازمانی
تحلیل شغل(Job Analysis): فرآیندی که به وسیله آن شغل افراد و انواع وظیفه های آن ها تعیین می شود. تحلیل شغل در تصمیم گیری برای سطح مناسب پرداخت در مشاغل و درک اجزای یک شغل خاص برای ارزیابی اثربخشی عملکرد، مفید است.
گزینش کارمندان (Personnel Selection): فرآیندی که سازمان ها به وسیله ی آن کارمندان را انتخاب می کنند. روان شناسان صنعتی سازمانی با توسعه روش هایی به غربال گری متقاضیان مشاغل، با هدف گزینش ماهرترین افراد، به شرکت ها کمک می کنند.
آموزش کارکنان (Employee Training) : روان شناسان صنعتی سازمانی در توسعه و اجرای شیوه های آموزش کارمندان مشارکت دارند. پیشرفت مداوم فناوری های رایانه ای و سایر ماشین آلات پیچیده، به این معنی است که اطمینان از دریافت آموزش مناسب برای مهارت های مورد نیاز از سوی کارکنان جهت کار با فناوری پیشرفته، یک چالش همیشگی است.
انگیزش کارمندان (Employee Motivation): تئوری های متعددی تلاش کرده اند دلیل کارکردن افراد را توضیح دهند. تئوری های انگیزش منجر به این شده اند که روان شناسان صنعتی سازمانی روش هایی را برای افزایش انگیزش و بهره وری کارمندان توسعه دهند.
رضایت شغلی و استرس کاری(Job Satisfaction and Work Stress): روان شناسان صنعتی سازمانی در سنجش میزان استرس کارمندان، مشارکت داشته اند، موضوعاتی که می توانند بر عملکرد شغلی و میزان غیبت و انصراف از شغل تاثیر گذار باشند.
ارتباطات و فرآیندهای گروه کاری(Communication and Work Group Processes): روان شناسان صنعتی سازمانی فرآیندهای میان فردی در سازمان ها را مورد آزمایش قرار داده اند. این، مورد بسیار مهمی است، چراکه افراد معمولا در قالب گروه هایی که با هم تعامل دارند، به کار مشغولند.
رهبری و قدرت(Leadership and Power): فرآیند کنترل و اثر گذاری در سازمان ها است. روان شناسان صنعتی سازمانی نحوه ی تاثیر ساختار سازمان بر رفتار کاری و نتایج شغلی را مورد بررسی قرارمی دهند.
روان شناسی مهندسی یا روان شناسی عومل انسانی(Engineering Psychology or Human Factors Psychology): روان شناسان صنعتی سازمانی ارتباط بین کارگر و ماشین مورد بررسی قرار می دهند و به تحلیل و بررسی نحوه ی تاثیر عوامل فیزیکی و روانی شرایط کاری بر رفتار کاری نیز می پردازند.
