از آنجا که مخاطرات شغلی یکی از مهمترین مسائلی است که در حیطه سلامتی خانم های شاغل باید به آن توجه جدی شود از جمله این مخاطرات، فرسودگی شغلی است که امروزه به یکی از مهمترین مسائل در سیستم های بهداشتی و درمانی تبدیل شده است و خانم های شاغل به دلیل وضعیت های خاص روحی و روانی خود بیشتر در معرض ابتلاء به آن قرار دارند.
این پژوهش با هدف بررسی میزان فرسودگی شغلی و ارتباط آن با سلامت روان زنان شاغل در دانشگاه علوم پزشکی گناباد انجام شد.
در این پژوهش سه فرم پرسشنامه مشخصات فردی، پرسشنامه فرسودگی شغلی و مقیاس روانی ۲۸- GHQ توسط ۷۴ نفر از خانم های ماما و پرستار شاغل در دانشگاه علوم پزشکی گناباد و واحدهای تابعه آن که به روش طبقه ای تصادفی و مبتنی بر حجم نمونه انتخاب شده بودند، تکمیل شده و اطلاعات آن مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
نتایج تحقیق نشان داد که ۳/۷۹ درصد واحدهای پژوهش در طبقه متوسط فرسودگی شغلی جای داشتند.
همچنین ۷۷/۲۱ درصد افراد تحت مطالعه مشکوک به اختلالات روانشناختی بودند.
دیگر یافته ها بیانگر آن بود که بین فرسودگی شغلی و نمرات ۲۸- GHQ ارتباط همبستگی مثبت مستقیم و معنی دار وجود دارد؛ همچنین نمرات ۲۸- GHQ در مقیاس نشانه های جسمانی، اضطراب و افسردگی در سطح مختلف فرسودگی شغلی اختلاف آماری معنی داری نشان می دهد. این پژوهشگران پیشنهاد می کنند راهکارهای علمی در جهت به حداقل رساندن این مشکل در سیستم های بهداشتی و درمانی توسط مدیران طراحی و اجراء شود.
علل پیدایش فرسودگی شغلی
عامل اصلی و اولیه ایجاد فرسودگی کاری عبارت است از اینکه شخص در مدت طولانی تحت فشارهای روانی و عصبی شدید باشد. اما در اینجا باید این نکته را متذکر گردید که علاوه بر عامل مذکور متغیرها و عوامل دیگری نیز در این رابطه نقش اساسی بازی می کنند. برای مثال برخی از شرایط کاری از قبیل اینکه فرد احساس کند تلاش های او بی فایده است و در سازمان فردی ناکار آمد و بی تأثیر است به نظر می رسد در ایجاد فرسودگی کاری سهم عمده و مهمی را دارند. تحت چنین شرایطی، شخص احساس ضعف و پایین بودن پیشرفت فردی می کند و قطعاً این احساس خود بخش عمده ای از فرسودگی کاری محسوب می شود به همین ترتیب، فرصتهای کم برای ارتقاء و وجود قوانین و مقررات خشک و دست و پاگیر در نظام یک سازمان در پرورش این پدیده مؤثرند.
طبق تحقیقات صاحب نظران علوم رفتاری، یکی از مهم ترین عوامل مولد فرسودگی شغلی در سازمان، سبک رهبری خاصی است که توسط سرپرستان سازمان اتخاذ می شود. در این زمینه در مجموع تحقیقات حکایت از این دارند کارکنانی که با سرپرستان دارای ملاحظه کاری کم، کار می کنند “برای مثال، پایین بودن رفاه و آسایش کارکنان و پایین بودن روابط دوستانه و گرم بین سرپرستان و پرسنل “نسبت به افرادی که رابطه صمیمانه تری را با سرپرسان خود دارند، بیشتر در معرض ابتلاء به فرسودگی شغلی قرار دارند. لازم به توضیح است که سبک ملاحظه کاری تقریباً هم معنای مهارتها و نظرات مکتب روابط انسانی است. براساس دیدگاه های کارشناسان رفتار سازمانی، رفتار ملاحظه کارانه شامل کارهایی از قبیل مشاوره، گوش فرادادن و پیشنهادهای یاری دهنده به اعضای سازمان می شود. به هر حال وجود سبک ملاحظه کاری معقول در سازمان در کاهش فرسودگی کاری می تواند مؤثر واقع شود “شلتزرو نامروف”. ۱۹۸۸
از بین متغیرهای دیگری که با فرسودگی شغلی هستند می توان به وضعیت تأهل افراد اشاره کرد. تحقیقات حکایت از این دارند که موارد کمتری از فرسودگی شغلی در بین اشخاص متأهل نسبت به افراد مجرد گزارش شده است “بارون و گرین برگ”. ۱۹۹۰ دلیل احتمالی این امر نیز شاید به وجود روابط عاطفی گرم، حمایت های اجتماعی و مواردی از این قبیل در بین افراد متأهل برگردد. به طور کلی علل عمده فرسودگی شغلی را می توان به طور مجمل در شکل شماره ۲ نشان داد.