دندان یکـی از اجـزای بسیار مهم بدن است که مراقبت از آن مـی تــواند نقش بسـزایی در سـلامـت و تـنـدرسـتـی عمومی بدن داشته باشد. دندانـهـای سـالم میتواننـد در خـوردن صـحیـح غـذا و لذت بـردن از آن و نیز جلوگـیـری از بوی بد دهان بسیار مؤثر باشند.
بـنـابـرایـن رعـایـت بـهداشـت دهـان و دنـدان بـاید یکی از اولویت هـای بـهداشتـی برای هر فرد قلمداد گردد. در این بـخـش بـه بـرخی از روشهای مراقبت از دندان هـا اشـاره می کنیم.
مراحل آسیب به دندان
۱-پلاک: بـه تجمع باکتریها و دیگر میکرو ارگانـیزمها و مواد زائد حاصل از آنها که به سطح دندانها چسبیده اند اطلاق می گردد. پـلاک دندان نرم بوده و براحتی توسط مسواک زدن پاک می شود. در غیر این صورت سبب پوسیدگی دندانها میشوند.
۲- جرم دندان: زمانی که پلاک دندان از روی آن برداشته نمیـشود، پلاک مینرالیزه شده (معدنی) و دیگر با مسواک زدن برطرف نمی گـردد. باکتری هـای چسبـیده به جرم دندان سبب التهاب لثه و پوسیدگی دندانها می شـود. جرم لثه را تنها دندانپزشکان با وسایل خاص میتوانند از روی دندان بردارند.
۳- پوسیدگی دندان: به تخریب مینا و عاج و پالپ دندان (مغز) اطلاق میگردد.
۴- التهاب لثه: مشخصه ظاهـری آن، لثـه هـای متـورم و قـرمز و خـونـریـزی در هـنـــگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می باشد. این مرحله با بـهداشت منـاسب مجدد قابل بازگشت میباشد.
۵- تحلیل لثه و اسنخوان پیرامون دندانها: هنگامیـکه التهاب لثه بموقع درمان نگردد سبب تحلیل لثه و حتی استخوانها و لیگامانهایی که دندان را مــحکم در جای خود نگاه میدارند می شـود. در این زمان دیگر آسیب غیـر قـابل بـرگشـت بـوده و تـنها با معالجات دندانپزشکی قابل رفع است.
عوامل پوسیدگی دندانها
۱- استحکام طبیعی دندانها.
۲- میزان بزاق دهان: جریان خوب بزاق غذا و باکتریهای رسئب کرده روی دندان را با خود میشوید.-همچنین بزاق خاصیت قلیایی داشته و اثر مواد زائد باکتریها که اسیدی میباشد را خنثی میکند.
۳- رژیم غذایی: مـصرف مکرر غذاهای حـاوی شـکر زیـاد و نـشاسـته دار و هـمـچـنـیـن غذاهای چسبناک پوسیدگی دندانها را تسریع می کند.
۴- میزان باکتریهای داخل دهان.
۵- مدت زمان تاثیر باکتریها روی دندانها.
۶- فلوراید: کمک میکند به ساخت مجدد مینای تحلیل رفته. قـابــلیت انحلال مینا را نیز کاهش میدهد.
نحوه صحیح مسواک زدن
موهای مسواک باید نرم،نایلونی و با سر گرد باشند:
۱- سر مسواک را طوری در امتداد خط لثه قرار دهید که موهای آن
با لثه زاویه ۴۵ درجه بسازد. موها هم باید با سـطح دندانـها و هم
با خط لثه در تماس باشد.
۲- به ملایمت سـطح دندان هـا (۲ تا ۳ دندان) را بـا حـرکـت افقی
مسواک کنید. سـپس روی گـروه ۳-۲ دندانی دیگر این کار را تـکرار
کنید.
۳- اکنون همان کار را با سطوح داخلی دندانها تکرار کنید.
۴- بـرای تمیز کردن دندانهای جلو مسواک را عمودی نگاه داشته و
با حرکت عمودی آنها را تمیز کنید.
۵- مسـواک را روی سـطح جـونده دندانها قرار داده و با حرکت افقی
آن را تمیز کنید. زبـان را نیز از سمت عقـب به جلو مسواک کـنید تا
باکتریهای بد بو از سطح زبان کنده شوند.
نکات مهم در مورد مسواک
۱- هرگز از مسواک مشترک استفاده نکنید.
۲- پس از مسواک کردن مسـواک را کـاملا شـسته و بـگذارید خـشک شود. سـپس آن را بصورت عمودی نگهداری کنید.
۳- سر مسواک را داخل هیـچ پوشـشی قرار ندهید چـون محیـط مـرطوب داخـل محفظه در بسته موجب رشد بیشتر باکتریها میگردد.
۴- مسـواک را هر ۳ الی ۴ مـاه یـکبـار تـعوض کنید. همچنین اگر
مشاهده کردید که موهای مسواک فرسوده و از هم باز شده اند
نیز اقدام به تعویض آن کنید.
۵- مدت مسواک زدن حداقل باید ۲ الی ۳ دقیقه بطول بیانجامد.
۶- تنها از خمیر دندان به اندازه یک نخود استفاده کنید نه بیشتر.
نحوه صحیح نخ کشیدن دندانها
بـه مســواک زدن تنها بسنده نکنید زیرا که تنها با استفاده از نخ دندان پلاک هـای مـیـان دندانها و خط لثه شما کاملا برطرف میگردند:
۱- نیم متر نخ دندان را دور انگشت اشاره بپیچید.
۲- نـخ دنـدان را محکم و کشیده بین انگشت اشاره و شست هر
دو دسـت بـگیرید بـطوری کـه میان انگشتان دو دست ۲٫۵ الـی ۵
سانتیمتر فاصله باشد.
۳- از انـگشـت اشاره برای هدایـت نخ دنـدان مـیـان نـقـاط تـمـاس
دندانهای پـایـین و از انـگشت شســت برای هدایت نخ دندان برای
دندانهای بالا خود استفاده کنید.
۴- بـه مـلایمت نخ دندان را میان دندانها به حرک زیـگ زاگ حـرکت
دهید.
۵- زمانی که به خط لثه رسیدید نخ را انحنا داده و مابین دندان
و لثه را تمیز کنید.
۶- تنها از حرکت لغزشی و آرام و بالا به پایین استفاده کنـیـد. اگـر نـخ دنـدان کشیدن با دستان برایتان دشوار است، می توانید از نگهدارنده های نخ دندان استفاده کنید.
۷- ممکن است چند روز آغازین نخ کشیدن دندانها منـجر بـه خـونریـزی لثه ها گردند اما مایوس نشوید زیرا معمولا پس از چند روز خونریزی قطع خواهد شد
نکات مهم درباره بهداشت دهان و دندان
۱- مـصرف غذاهای نرم، شـیـرین و چسـبـنـاک را کـاهـش
دهید.
۲- غذاهای حـاوی قـند و نشاسته سبـب فـساد دنـدانـها
میگردد.
۳- همواره با نوشیده آب فراوان دهان خود را مرطوب نگاه
دارید.
۴- پس از مصرف هر نوع غذا دهان خود را بشویید.حداقل
روزی دو مرتبه دندانها را مسواک زده و یک مرتبه هم نخ دندان بکشید.
۵- مصرف غـذاهای اسیـدی مانند نوشابه های گازدار، آب میوه ها، ترشی و مـاسـت را کاهش دهید زیرا مواد اسیدی موجب خوردگی مینا میگردند.
۶- آدامس بجوید چون:
توسط عمل مکانیکی جویدن سبب پاک کردن سطح دندنها از پلاک میگردد
باعث کاهش خشکی دهان و افزایش ترشح بزاق میگردد
تنفس شما را خوشبو میکند
از آدامـس های حاوی ماده اگزیلیتول استفاده کنید زیرا این ماده در مبارزه
با باکتریها موثر میباشد.
۷- هر چند وقت یکبار از دهانشوی های ضد عفونی کننده دهان استفاده کنید.
نکاتی در مورد سفید کنندهای دندان
لـکه هـای روی دندان به عواملی همچون سن، کشیدن سیگار، نوشیدن قهوه و چـای، مصرف برخی آنتی بیوتیک ها مانند تتراسایکلین و مـصرف بیـش از حـد فـلوراید بستگی دارد. به خـاطـر داشتـه بـاشید که لـکه هـای ایـجاد شـده بـواسطه مصــرف زیاد فلوراید و تتراسایکلین را نمی توان با سفید کننده های دندان برطرف کرد.
سفید کننده ها در انواع کیت های سفید کننده، سفید کننده های نواری شکل، خـمـیر دنـدانهای سفید کننده و لیزر در دسترس می بـاشنـد. امـا تمام آنـها حـاوی مـاده مـوثـر هـیدروژن پروکساید و کاربامید پروکساید (کاربامید پروکساید در دهان به اوره و هیـدروژن پروکساید تجزیه میشود) هستند. بـنابراین ماده موثر همان هیدروژن پروکساید میباشد که با اکسید کردن عوامل لک آن ها را تجزیه می کـنـد. در مطـب دنـدانپزشکی از غلظت ۱۵ تـا ۳۵ درصـد هـیـدروژن پـروکسـاید در حالی که لثه ها را با پوشانده اند تـا هـیـدروژن پـراکسـایـد به آنها آسیب نرسان استفاده میگردد که ۴۰ دقیقه بطول می انجامد. امـا در سفید کننده های خانگی از ۱۰ تا ۲۰ کاربامید پراکساید به همراه مـوادی دیـگـر همچون گـلیسیرین و سـدیم هیـدروکسـایـد، آب، طـعـم دهنده و سدیـم فـلـورایـد بـرای کـاهـش حساسیت دندانها استفاده می گردد. بـه خـاطر داشـتـه بـاشیـد که اثر سفید کننده ها حداکثر یک سال میباشد.
نکاتی در مورد آفت و تبخال
تبخال:
تبخال معمولا لبها را مورد حمله قرار میدهد که التیام آن ۷ الی ۱۰ روز بطول می انجامد علت آن این است که افرادی که حامل ویروس تبخال می بـاشنـد این ویروس بطور عادی بـصورت غیر فعال در بدنشان وجود دارد امـا بـرخی عـوامـل ایـن ویـروس را مـجـددا فـعـال میکنند مانند: استرس، تب، ضربه های روحی، تغییرات هورمونی و نور خورشید.
ویروس تبخال بسیار مسری می باشد بنابراین نکات زیر را رعایت کنید:
۱- تبخال را هیچگاه فشارنداده و نکنید.
۲- پس از دست زدن به تبخال دست خود را کاملا بشویید.
۳- دیگران را نبوسید.
۴- برای تخفیف درد روی آن یخ قرار دهید.
آفت:
آفت همان زخمهای کوچک و کم عمق و سفید رنگی است که درون مخاط دهان، زبـان، داخـل لبـها و گــونه ها و سقف دهان ظاهر می گردد. مدت زمان التیام آن ۵ الی ۱۰ روز میباشد. علت آن تغییر پاسخ سیستم ایمنی بدن است کـه بـافت خودی را مورد حمله قرار میدهد. محرکهایی که سبب این حالت می گـردد: استـرس، تـروما، غذاهای تحریک کننده مانند غذاهای اسیدی همچون گوجه فرنگی، مرکبات و برخی آجیلها هـمچـنـیــن گاز گرفتن گونه و داخل لبها نیز سبب آفت می گردد. آفت دهان مسری نمیـبـاشــد چون عامل آن ویروس و یا باکتریها نیست. هـنـگامی که دهان شما آفت زد از مصرف غذاهای پر نـمــک و تند و قهوه خودداری کنید و از یخ برای تخفیف درد آن استفاده کرده و دهانتان را با محلول آب و هیـدروژن پـروکسـایـد شسـتشو دهـیـد و یـا یـک لایـه خـمیـر نـشاسته(نشاسته + آب) روی آفت قرار دهید و یا دهان خود را با دهانشوهای ضد عفونی کننده شستشو دهید.
