محل شيرهاي تخليه در خطوط انتقال با توجه به پروفيل طولي خط، سهولت تخليه و تاسيسات مجاور تعيين مي شود. تخليه آب از خط لوله در زمان شستشو، گندزدايي و تعميرات ضروري است . در شبكه توزيع معمولا اين عمل توسط شيرهاي آتش نشاني انجام مي گيرد. سعي شود تا آنجايي كه ممكن است در محل هايي كه امكان تخليه آب به مجاري آب هاي سطحي وجود دارد شير تخليه پيش بيني شود. لوله هاي تخليه نبايد مستقيما به مجاري آب هاي سطحي و فاضلاب روها متصل شود و قبل از تخليه به مجار ي آب هاي سطحي، بايد حوضچه تخليه درنظر گرفته شود. در انتهاي لوله تخليه، جهت جلوگيري از ورود مواد آلود كننده، حشرات و جانوران به داخل لوله ، بايد دريچه تخليه (بادبزني) درنظر گرفته شود. ب - شيرهاي كنترل شیر کنترلی چیست ؟ اين گونه شيرها عمل كنترل هيدروليكي فشار و جريان آب را در خطوط انتقال يا شبكه هاي توزيع انجام مي دهند . با تو جه به آن كه در سامانه هاي انتقال و توزيع آب، محل تامين، محل تصفيه خانه، محل ايستگاه هاي پمپاژ و محل مخازن ذخيره و نقاط مصرف، از نظر مسافت و توپوگرافي مسير ، ديكته كننده روش انتقال و توزيع آب خواهند بود، لذا كاربرد شيرهاي كنترل كننده به منظور سهولت بهره برداري و نگهداري و حفظ ايمني سامانه ضروري است. شيرهاي كنترل در سامانه هاي فوق انواع مختلفي دارد كه از مهم ترين آنها مي توان به شيرهاي كنترل فشار آب و شيرهاي كنترل جريان آب اشاره كرد. به طور كلي شيرهاي كنترل كننده فشار آب شامل شير فشار شكن، شير اطمينان و شير ثا بت نگه دارنده فشار مي باشند. شيرهاي كنترل كننده جريان آب نيز شامل شيرهاي كنترل بده، شيرهاي كنترل سطح آب در مخازن و شيرهاي يكطرفه مي باشند. لازم است در انتخاب شيرهاي كنترل با توجه به فشار و بده جريان، محدوده خلاءزايي شير كنترل شود. شير فشارشكن (میراب ، تولید کننده شیرآلات صنعت آب و فاضلاب) اين شير يكي از انواع شيرهاي كنترل هيدروليكي جريان آب در خطوط انتقال و شبكه هاي توزيع آب محسوب مي شود كه به وسيله آن مي توان فشار آب را تا مقدار مورد نياز كاهش داد ه يا تنظيم كرد. در خطوط انتقال آب به صورت ثقلي، جهت جلوگيري از فشارهاي بالا و در نتيجه كاهش حوادث و تلفات آب و نيز كاهش فشار كار لوله و ضخامت لوله ها و در نتيجه كاهش هزينه ها،استفاده از شير فشارشكن توصيه مي شود. جهت تعيين محل بهينه استقرار شيرهاي فشارشكن در خطوط انتقال آب لازم است پروفيل هيدروليكي خط انتقال ترسيم و براساس محدوديت هاي فني از قبيل فشار آب، منحني خلاءزايي شير و هزينه هاي تهيه لوله (از نظر جنس، ضخامت يا كلاس فشار لوله) نسبت به تعيين محل استقرار شير و تعداد آن تصميم گيري كر د. قطر شير فشارشكن با در نظرگرفتن بده مورد نياز، سرعت بهينه و فشار ورودي و خروجي پيشنهادي شركت سازنده تعيين مي شود. استفاده از حوضچه فشارشكن به جاي شير فشارشكن در بعضي از طرح ها پيشنهاد مي شود . لازم به ذكر است كه استفاده از حوضچه فشارشكن علاوه بر هزينه هاي احداث و تملك زمين، احتمال سرريز شدن و اتلاف آب را در بر خواهد داشت، ضمن آن كه در مناطق سردسير نيز احتمال يخ زدگي آب در حوضچه وجود خواهد داشت . بنابراين در استفاده از حوضچه فشارشكن در خطوط انتقال به صورت ثقلي، بايد ملاحظات فوق با توجه به ساير مسايل فني و هم چنين مسايل بهداشتي و جلوگيري از آلودگي در نظر گرفته شود. در صورت ضرورت، استفاده از حوضچه فشارشكن بيش تر در خطوط انتقال آب خام توصيه مي شود. در استفاده از شير فشارشكن در اقطار كوچك تر از قطر خط انتقال ، بايد هزينه هاي تهيه شير و اتصالات براي تغيير قطر، در مقابل هزينه استفاده از شير فشارشكن هم قطر لوله خط انتقال ، مورد بررسي و مقايسه اقتصادي قرار گيرد . شير فشارشكن در شبكه هاي توزيع جهت انجام ناحيه بندي فشار شبكه، انجام مديريت فشار در سطح شبكه و يكنواخت كردن فشار ، مورد استفاده قرار مي گيرد . تراز محل استقرار شير فشارشكن در سطح شبكه ، با توجه به طرح ناحيه بندي و براساس حداكثر فشار مجاز و خطوط تراز ارتفاعي زمين تعيين مي شود. براي تعيين مقدار فشار خروجي شير فشارشكن در خطوط انتقال آب بايد به نكات زير توجه شود: پروفيل هيدروليكي مسير خط انتقال در ناحيه پايين دست شير بحراني ترين نقاط مسير در پايين دست(مرتفع ترين، گودترين و دورترين نقاط) جنس و كلاس فشار لوله منحني خلاءزايي شير فشارشكن بهينه كردن تعداد و محل نصب شيرهاي فشارشكن تذكر: به منظور كاهش هرگونه فشار اضافي در شبكه كه در عين حفظ حداقل فشار استاندارد باعث كاهش نشت، حوادث و مصارف ناخواسته آب مي شود، استفاده از كنترلگر فشار كه به همراه شير فشارشكن عمل مي كند براي مناطقي كه ناحيه بندي فشار انجام شده است توصيه مي شود. با توجه به هزينه هاي تهيه و نصب شير فشارشكن، توصيه مي شود كه استفاده از شير فشارشكن در خطوط انتقال و شبكه توزيع به حداقل ممكن تقليل يابد و عمدتا برروي خطوط اصلي شبكه توزيع در محل جداسازي مناطق فشاري درنظر گرفته شود. در نقاطي كه تعبيه شير فشارشكن ضروري است، دو شير فشارشكن (يكي به عنوان يدك) به منظور انجام تعميرات و ساير مسايل بهره برداري درنظر گرفته شود. لازم است توري فلزي مشبك يا فيلتر جهت جلوگيري از ورود ذرات ماسه به داخل شير فشارشكن پيش بيني شود. در انتخاب شير فشارشكن، حدود كار شير از نظر فشارهاي ورودي و خروجي مورد نياز، با مشخصات سازنده كنترل شود. توصيه مي شود بعد از شير فشارشكن(در جهت جريان)شير هوا در نظر گرفته شود. شير اطمينان (میراب ، تولید کننده شیرآلات صنعت آب و فاضلاب) اين شير يكي ديگر از انواع شيرهاي كنترل هيدروليكي فشار آب در خطوط انتقال محسوب مي شود كه به وسيله آن مي توان از بروز فشارهاي بالا، ناشي از قطع ناگهاني جريان آب در خطوط انتقال، جلوگيري كرد . كاربرد عمده اين شير در خطوط پمپاژ آب با اقطار كوچك است و محل نصب آن در خط رانش ايستگاه پمپاژ توصيه مي شود. به منظور جلوگيري از هدررفت آب در زمان عملكرد شير، خروجي شير را مي توان به خط لوله مكش ايستگاه پمپاژ مرتبط كرد . انتخاب قطر مناسب براي شير اطمينان، براساس سرعت جريان آب، حداكثر فشار آب و قطر خط انتقال و با توجه به راهنماي كارخانه هاي سازنده شيرآلات صورت مي گيرد. شير ثابت نگه دارنده فشار (میراب ، تولید کننده شیرآلات صنعت آب و فاضلاب) اين شير نيز يكي ديگر از ا نواع شيرهاي كنترل هيدروليكي آب در خطوط انتقال آب محسوب مي شود كه به وسيله آن مي توان فشار آب ر ا در ناحيه بالادست شير ثابت نگه داشت. كاربرد اين شير در انتقال آب به منابع هوايي و خروجي تلمبه ها (براي ثابت نگه داشتن بده و راندمان ) و نيز در محل تقاطع خطوط انتقال يا انشعاب مجموعه اي از مصرف كنندگان از شبكه توزيع است . انتخاب قطر مناسب شير ثابت نگه دارنده فشار براساس توصيه كارخانه سازنده و راهنماي انتخاب آن صورت مي گيرد. شير كنترل بده (دبی) (میراب ، تولید کننده شیرآلات صنعت آب و فاضلاب) اين شير يكي از انواع شيرهاي كنترل هيدروليكي جريان آب در خطوط انتقال آب محسوب مي شود كه به منظور كنترل و محدود كردن بده جريان و نيز ثابت نگه داشتن بده خروجي شير با وجود تغييرات فشار و مصرف، مورد استفاده قرار مي گيرد. كاربرد عمده اين شير در خطوط انتقال آب به صورت ثقلي و در محل انشعابات، ورودي به مخازن و تصفيه خانه ها و نيز خروجي سدها مي باشد. از جمله نمونه هاي اين گونه شير مي توان به شير سوزني(كه نقش كنترل بده و كاهش فشار زياد را برعهده دارد) و شير بشقابي، با امكان كنترل دقيق و موثر بده و فشار آب، اشاره كرد
